Cytyzyna to alkaloid, który pochodzi z rośliny Cytisus laburnum. Została odkryta w 1818 roku, po raz pierwszy wyizolowana w 1865 roku, a jej działanie zostało udokumentowane jako jakościowo nieodróżnialne od działania nikotyny w 1912 roku. Była palona jako dostępny i tani substytut tytoniu przez niemieckich i rosyjskich żołnierzy podczas drugiej wojny światowej, a w 1964 roku została wprowadzona na rynek jako środek wspomagający rzucanie palenia. Obecnie zalecany przebieg leczenia rozpoczyna się od jednej tabletki co dwie godziny (w sumie sześć dziennie) przez jeden do trzech dni, stopniowo zmniejszając dawkę, z planowaną datą rzucenia palenia w 5. dniu, a kończąc na jednej do dwóch tabletek dziennie w dniach 21-25.
Badania dotyczące cytyzyny
Pierwsze dane z badań klinicznych dotyczących korzystnego wpływu cytyzyny na rzucanie palenia zostały opublikowane pod koniec lat 60. i na początku lat 70. w czasopismach nieanglojęzycznych z Europy Wschodniej. Odsetek osób rzucających palenie, zgłaszanych samodzielnie i zbieranych drogą pocztową, wynosił od 41% do 65% pod koniec leczenia i od 21% do 30% po sześciu miesiącach lub dłuższej obserwacji.
W 2011 roku w New England Journal of Medicine opublikowano bardziej rygorystycznie zaprojektowane badanie dotyczące cytyzyny, a w 2013 roku w Thorax opublikowano metaanalizę, w której dokonano syntezy wyników wszystkich kontrolowanych badań. Zbiorcze oszacowanie skuteczności było znaczące i porównywalne z opublikowanymi efektami dla nikotynowej terapii zastępcze. Bezwzględne wskaźniki trwałego, długoterminowego rzucenia palenia były jednak skromne: 8,5% dla cytyzyny i 2,1% dla placebo w ciągu jednego roku. Niski wskaźnik rzucania palenia w obu grupach przypisywano minimalnemu wsparciu behawioralnemu i lokalizacjom badań: Polski i Kirgistanu. W krajach tych nadal panuje dość duże przyzwolenie na palenie w miejscach publicznych i odpowiednio 37% do 45% mężczyzn pali papierosy. Co więcej, okres leczenia cytyzyną (25 dni) jest krótszy niż w przypadku innych środków wspomagających rzucanie palenia, a dłuższy okres leczenia może zmniejszyć częstość nawrotów.
Skuteczność cytyzyny w rzuceniu palenia
Badania prowadzone w ciągu ostatnich 40 lat w Europie Środkowej i Wschodniej sugerują, ale nie udowadniają, że cytyzyna jest skutecznym i bezpiecznym środkiem do zaprzestania palenia. Wiele pytań pozostaje jednak bez odpowiedzi. W dodatkowych badaniach na zwierzętach należy ocenić, czy cytyzyna będzie antagonizować działanie nikotyny, łagodzić efekty odstawienia nikotyny i nawrót palenia. W dalszych badaniach należy również sprawdzić, czy cytyzyna będzie podtrzymywać zachowania związane z samozaparciem w porównaniu z nikotyną. Jeśli chodzi o bezpieczeństwo, działania niepożądane cytyzyny u ludzi były badane, ale nie przy użyciu metod, które pozwoliłyby nam mieć pewność, że są one w pełni opisane.